SERVET YILDIRIM – Dünyada 2 milyardan fazla insan su sorunu ya da su kıtlığı olan ülkelerde yaşıyor. Bu sayı her gecen yıl daha artıyor. Çocuk hastalıklarının kıymetli bir kısmı pak suya erişilemediği için kullanılan kirli sulardan kaynaklanıyor.
Türkiye’de ise dört mevsim bir ortada yaşıyoruz. Cennet üzere bir vatanımız olmasıyla övünüyoruz. Lakin kabul edelim ki, ülkemiz dünyadaki su gerilimi olan bölgelerden birinde yer alıyor. Türkiye’de ziraî üretimin yüzde 10’unu karşılayan Konya Ovası bile kuraklık tehlikesi ile karşı karşıya. Şayet bu türlü giderse 10 yıl içinde su gerilimi çeken bir ülke olmaktan çıkıp su yoksulu olan bir ülke haline dönüşebiliriz.
Bir yandan nüfus artışı, öte yandan kentleşme ve endüstrileşme nedeniyle Türkiye’nin su kaynakları üzerindeki baskı her geçen gün daha da artıyor. Arıtılmış suyun bile yarısına yakınının daha musluğa gelmeden kaybolduğu bir sistem var.
Buna bir de iklim değişikliğinden kaynaklanan düzensiz yağışların ve inanılmaz iklim olaylarının tesirini eklemek gerekir.
Daha da kıymetlisi Türkiye’nin yer aldığı coğrafya ve ülkenin topografyası sorunu daha da artırıyor. Var olan su kaynakları ülkenin muhakkak kesitlerinde ağırlaşmış durumda. Lakin su talebi ise daha çok kaynakların ağır olmadığı bölgelerde güçlü. Trakya su diye kıvranırken, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ırmaklar taşıp seller olabiliyor.
Türkiye’de son 50 yıldır bu sıkıntıya yönelik olarak çeşitli adımlar atıldı. Altyapıya yatırımları yapıldı, barajlar ve sulama sistemleri inşa edildi. Atık su temizleme tesisleri kuruldu.
Yasal alanda ise su kullanımını düzenleyeme yönelik onlarca düzenleme yapıldı.
Özel dal neler yapabilir?
Su sorunu ile baş edebilmek için misyon özel bölüme de düşüyor. Suyun verimli kullanımı ve güvenliğinin sağlanması devletler için olduğu kadar şirketler için de bir sorumluluktur. Özel bölüm, faaliyetleri ve tedarik zincirleri boyunca suya dayanıklılığı artırarak ve öncelikli su havzalarında kolektif aksiyonlara katılarak suya sağlam bir gelecek sağlamada kritik rol oynayabilir. Suyu üretim süreçlerinde dolaylı ya da direkt girdi olarak kullanan şirketlerin sürdürülebilir su idaresi uygulamalarına tartı vermesi koşul. Bu biçimde su tüketimini azaltmanın yanı sıra atık suyun tabiata verilmeden evvel tekrar kullanılması ve döngüselliğinin sağlanması gerekiyor.
Bu noktada şirketlerin önünde geniş alanlar ve çeşitli imkanlar bulunuyor. Bu alanda her geçen gün yeni inovatif tahliller ve teknolojiler üretiliyor. Bu tahliller ile operasyonlarda ve tedarik zincirinde su verimliliği ve suyun korunması sağlanabiliyor.
Yapılacaklar yalnızca bununla da sonlu değil. Özel kesim şirketleri içinde faaliyet gösterdikleri toplumlarda ve coğrafyalardaki su ile ilgili projeleri ve insiyatifleri desteklemelidirler. Mesela halkın pak suya ulaşamadığı yerlerde su arıtma projelerine takviye vererek pak suya ulaşıma katkıda bulunabilirler. Tıpkı formda su kaynaklarının korunmasını destekleyen projelere ve eğitim programlarına da katkıda bulunabilirler.
Şirketler işletmeleri ve tedarik zincirlerinde su dayanıklılığı oluşturmaya, olumlu su tesirleri elde etmek için kolektif hareketlere katılmaya ve su risklerini ve tesirlerini yönetmek için su müdafaa faaliyetlerini uygulamaya taahhüt etmelidir. Böylelikle, şirketler su sağlam bir geleceğin gerçekleştirilmesine katkıda bulunabilir ve su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımını ve idaresini sağlamaya yardımcı olabilir.
Sorumluluk duygusu olan şirketlerin atabilecekleri birtakım adımlar
– Su tüketimini azaltmak, su verimliliğini artırmak ve su kalitesini güzelleştirmek için argümanlı gayeler ve maksatlar belirleyin. Amaçlarınız bilime dayalı ve Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Gayeleri (SKA’lar) ile uyumlu olsun. Elbette oluşturduktan sonra bu maksatları kamuya açıklayın.
– Kaynakların sürdürülebilir kullanımı, paydaş iştiraki ve daima güzelleştirme prensiplerine dayanan su kaynakları idaresi yapın. Su riski değerlendirmeleri, su kullanımı kontrolleri ve paydaşlarla işbirliği yapmak yoluyla su kaynaklarındaki riskleri ve tesirleri belirleyin.
– Ortak aksiyonlara ve çok paydaşlı işbirliklerine katılın. Hükümetler, sivil toplum kuruluşları ve lokal topluluklar üzere öteki paydaşlarla işbirliği yapın.
– Su ile ilgili projelere yatırım yapın. Suyun korunması, su altyapısı ve su havzası onarımı üzere projelere yatırım yaparak, hassas ya da kırılgan topluluklarda ve ekosistemlerde suyun bulunabilirliğini ve kalitesini güzelleştirebilirsiniz.
Su nötrlüğünü hedefleyin ve su zahmeti olan lokasyonlarda suyun bulunabilirliğini sağlamayı bir gaye olarak belirleyin.
– Su performansı hakkında kamuya açık rapor verin. Su kullanımı, verimlilik ve su kaynaklarına olan etkileriniz başta olmak üzere tüm su performansınız raporlama yapın. Bu şeffaflık, paydaşlarla itimat inşa etmeye ve şirketin su kaynakları idaresine olan taahhüdünü göstermeye yardımcı olabilir.
İklim değişikliği su kıtlığını artırıyor
İklim değişikliği ve su kıtlığı ortasında güçlü bir irtibat bulunuyor. Global ısınma pak suya ulaşımı daha da zorlaştırıyor. İklim değişikliği, su kaynaklarının bulunabilirliğini, dağılımını ve kalitesini olumsuz etkiliyor, su kıtlığına neden olabiliyor. Global sıcaklıklar artmaya devam ettikçe, hava koşulları değişecek ve birçok bölge daha sık ve ağır kuraklık, sel ve çok hava olayları yaşanacak. Bu değişiklikler, bilhassa sonlu tatlı su kaynakları, artan nüfus ve yetersiz altyapı nedeniyle esasen savunmasız olan bölgelerde birçok dünya bölgesinde su kıtlığına neden olmaktadır.
Sıcaklıklar yükseldikçe, göllerden, ırmaklardan ve topraktan daha fazla su buharlaşarak, birçok bölgede su kaynaklarının azalmasına neden oluyor. Ayrıyeten yağış desenlerindeki değişiklikler hem kuraklıklara hem de sel baskınlarına yol açarak, kimi bölgelerde su kıtlığına ve başkalarında su fazlalığına yol açıyor. Yağışın zamanlaması ve yoğunluğundaki değişiklikler de su kaynaklarının kullanımını zorlaştırarak, toplulukların su kaynaklarını yönetmelerini olumsuz etkilemektedir.
Görüne o ki, iklim değişikliğinin su kıtlığı üzerindeki tesiri gelecekte artacak, birçok bölge daha sık ve şiddetli su kıtlığı yaşayacak. Bu durum tarım, besin güvenliği ve insan sıhhati üzerinde kıymetli tesirler yaratabilir ve mevcut toplumsal ve ekonomik eşitsizlikleri kötüleştirebilir. Bu nedenle IPCC raporunda da belirtildiği üzere hükümetlerin, işletmelerin ve bireylerin sera gazı emisyonlarını azaltmak ve değişen iklim şartlarına ahenk sağlamak için harekete geçmeleri kıymetlidir. Bu, sürdürülebilir su idaresi ve gelecek kuşaklar için inançlı su kaynaklarını sağlamak için gereklidir.
SU GERİLİMLİ ALAN NEDİR?
Su gerilimli bir alan, su talebinin mevcut arzı aştığı yahut su kaynaklarının hudutlu yahut güvenilmez olduğu coğrafik bir bölge yahut pozisyondur. Su gerilimi, nüfus artışı, iklim değişikliği ve verimsiz su idaresi uygulamaları üzere çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Su gerilimi, kişi başına su çekme, kişi başına su bulunabilirliği ve su çekmenin yenilenebilir tatlı su kaynaklarına oranı üzere birkaç gösterge kullanılarak ölçülebilir. Bu göstergeler, Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankası üzere milletlerarası kuruluşlar tarafından ülkelerin su gerilimi düzeylerini pahalandırmak ve sıralamak için sıklıkla kullanılır. Mesela, Birleşmiş Milletler Etraf Programı (UNEP) tarafından geliştirilen Su Kıtlığı Atlası, su gerilimini ölçmek için kullanılan araçlardan biridir. Bu atlas, su bulunabilirliği, talep ve çekme üzere göstergeler kullanarak dünya çapında su kıtlığını ve gerilim düzeylerini haritalar. Dünya Kaynakları Enstitüsü ve Aqueduct Su Riski Atlası üzere başka kuruluşlar da global ve bölgesel su gerilimi düzeylerini ölçmek ve izlemek için haritalar ve araçlar sağlarlar.