Derleyen: Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – İnsanlığın yerleşik hayata geçtiği devirden itibaren toplum nizamını sağlamak ismine birtakım kurallar ve yaptırımlar ortaya çıktı. Bu kuralların aşikâr bir hukuk sistemi ve sistematik bir bütünlüğü olmasa da insanları birtakım makus sayılan işlerden uzak tutmayı ve yapılan bir şey varsa cezasız kalmamasını sağlamıştı. Elbette geçmişten günümüze ceza sistemleri şekillenip gelişti. Lakin tarihte verdiği cezalara farklı bir değer atfeden Roma İmparatorluğu, üzerinden asırlar geçmiş olmasına karşın hâlâ isminden kelam ettiriyor. İşte Roma İmparatorluğu’na ilişkin dünyanın en sert cezaları ortasına girmiş 5 usul.
1- İŞKENCE
Roma İmparatorluğunda kölelere ve özgür şahıslara yapılan azap cinsleri bile değişiklik gösteriyordu. En bilinen ceza sistemi azaptı ve çarmıha germek de bunlar ortasında çok fazla uygulanıyordu. Bu ceza formülünde hatalı bir kazığa bağlanır ve bu kazık toprağa yeterlice çakılırdı. İnfazdan evvel mahkûm, kırbaçlandıktan sonra kazık direğini infaz meydanına taşırdı. Ceza verilen kişi ya çarmıha bağlanır ya da ayaklarından ve ellerinden çakılırdı. Bu sebeple vefat yavaş ve dayanılmaz bir biçimde olurdu. O denli ki kimi hatalılara yemek ve su verilerek mevt mühleti düzgünce uzatılırdı. Bazen bacaklar ağır darbelerle kırılır, yüz ve göğüs kancalı aletlerle yırtılır, gövde sivri uçlu sapalar yahut kazıklarla delik deşik edilirdi. Bir öteki sistem de böcekleri çekmek için cürümlünün yüzüne bal sürmekti.
İşkence tekniği olarak Romalılar sırf çarmıha germeyi kullanmadılar. Dağlama da en çok başvurdukları azap usullerinden biri oldu. Kızgın demirin yüze yada avuç içine basılması halinde damgalanmasıyla yapılıyordu. Dükkan soyan bireylerin göz altları dağlanıyor, Allah’a küfür edenlerin lisanı kızgın şişle deliniyor ve iftiracı olanların alnı ise P harfi (Perjury: Yalancı) ile dağlanıyordu. Romalılar hatalılara canlı diri yakarak, haşlayarak ya da kızartarak da azap ettiler. Hatalıyı öldürene kadar taşlamak da başvurdukları en dehşet verici azaplar ortasındaydı.
2- ÇİRKİNLEŞTİRME
Bir öbür ilgi cazibeli ceza metodu ise çirkinleştirmeydi. Buna gerek burun, saç ve lisan kesme sistemleriyle gerçekleştiren Romalılar için saçın kesilmesi hayli küçük düşürücü ve kişinin toplum nezdinde lekelenişi olan bir uygulama olarak görülmekteydi. Örneğin Roma tarihinde sıkça karşılaşılan entirikalar sonucu Heraklonas’ın burnu ve annesinin ise lisanı kesilmişti. Buna misal tahttan indirme ve cezalandırma halleri hayli yaygındı. Bayanların saçları kesilerek manastırlara kapatılması, imparator eşlerine dahi bu cezaların verilmesi hayli dikkat cazipti.
3- ATEŞ VE SUYA ERİŞEMEME
Roma’da devlete karşı silahlanmak, müsaade verilmeden savaş açmak ya da asker toplamak, ordulara pusu kurmak, askerden kaçmak, astroloğa imparatorun vefat tarihini sormak dahi vatan hainliği kabahatine giriyordu. Vatana ihanet kabahatinin cezası da ya karara bağlanan istekli sürgün ya da nadiren idam cezası oluyordu. Lakin Jül Sezar periyodunda bu cezaların yerine ateş ve suya erişmekten men edilme getirmişti.
4- DESİMASYON
Desimasyon, tarihçiler tarafından Roma tarihi boyunca en ağır, en insafız ve acımasız olarak gösterilen cezalardan biri. Savaş anında misyon yerini terk eden, isyan eden ve buyruklara uymayan askerlerin ilişkin olduğu bütün bir tabura verilen cezaya desimasyon deniyordu. O denli ki bu cezada, ceza verilen birlik hiçbir ayrım gözetmeden 10’arlı kümelere ayrılıp vefatına bir kuraya olağan tutulurdu. Askerlerin hatalı olup olmaması yahut rütbelerinin bir kıymeti yoktu. Bu kuranın kaybedeni kimi vakit kısa çöpü kimi vakit boyalı taşı çeker ve amansız bir mevte yürürdü. En nihayetinde taburdaki her 10 askerden 1’i, kurayı kazanan başka 9 silah arkadaşı tarafından taşlanarak ya da sopa ile dövülerek katledilirdi. Kendi silah arkadaşlarının vefatına sebep olmakla birlikte bu cezaya alışılmış tutulan askerler, buğday yerine arpa yiyerek kölelerle birlikte uyumak zorunda bırakılıyordu.
5- GLADYATÖRLÜK
Hiçbir ceza Roma’nın en güçlü vakitlerinde filizlenen bu ceza metodunun yerini alamadı. Antik Roma’nın gladyatör şovları bugüne kadar gelen bir ün ve saygınlık kazanmıştı. Bu şovlarda beşerler yırtıcı hayvanlarla ve birbirleriyle karşı karşıya getirilerek dövüştürülürlerdi. Göz kamaştırıcı bir hale getirilmiş olan gladyatörler genel görüşün tersine yarışa can atan, kuvvet, yetenek ve cüretlerini sergilemek için yanıp tutuşan şahıslar değildi. Öyle ki müsabakalardan fiyat bile almazlardı. Onlar vefata mahkûm edilmiş tutsaklar, katiller ve suçlulardı. Yani gladyatörlük de tıpkı idam ve kurşuna dizilmek üzere bir infaz formülüydü.
Mahkûm edilen kişiyi niteliği ve derecesi tanımlanamaz zalim azaplara uğratması, öteki infaz cinslerinden onu ayıran tek noktaydı. Böyle bir dövüş içinde vefatına yer almaya zorlanan insanın düşük da olsa hayatını kurtarma bahtı olduğu kanısı ise bir yanılgıdan ibarettti. Gladyatörün bu türlü bir talihi yoktu. İzleyenlerin alkışları eşliğinde, dehşet verici bir biçimde öleceği katiydi. Mahkûm, gladyatör gösterisinde uzunluk göstermeden evvel intihar etmeyeceğinden emin olmak için sıkı biçimde korunurdu.
Arenada çabucak her cins yabanî hayvan kullanılırdı. Aslanlar, ayılar, leoparlar, kaplanlar, panterler ve kurtlar vefatına yapılan bir dövüşte mahkûmlara karşı kışkırtılırdı. Bazıları mutlak mevti cesurca karşılayarak, hayvanla ellerinden geldiğince dövüşürdü bazıları de arenaya çıkmayı reddettikleri için fikirlerini değiştirene kadar kırbaçlanırlar ya da ne olduğunu anlayamadan hayvanlara fırlatılırlardı. O denli ki fizikî pürüzü olanlar bile bu arenalarda savaştırılırdı. Eldeki hatalılar yahut tutsaklar muhtaçlığı karşılamadığı vakit onların yerini alacak köleler satın alınırdı.