Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra zelzeleyle gündeme gelmeyen noktalarda hissedilen sarsıntılar risk durumunu da değiştirmişti. 1996’da yayınlanan sarsıntı risk haritası 27 yıl içinde değişmiş ve bölgeler için risk derecelendirmesi kaldırılmıştı. Erzurum’da ise son 3 günde yaşanan 16 zelzele, 1983’te bin 155 kişiyi hayattan koparan 6.9 büyüklüğündeki sarsıntısı akıllara getirdi. Son günlerde yüklü olarak Aziziye’de yaşanan zelzelelerin 11’inin büyüklükleri 2’den fazla.
2 bin yılda can kaybıyla sonuçlanan 4 sarsıntı yaşayan Erzurum için ‘Son 3 günde meydana gelen 16 zelzele risk oluşturabilir mi?’ sorusu baş karıştırdı. Prof. Dr. Murat Utkucu Mart ayının başında Marmara’da 4 gündeki 10 zelzelenin akabinde, “Depremlerin öncü olup olmadığının lakin büyük zelzele olduktan sonra söylenebilir” diye konuşmuştu.
1’den 5’e kadar olan derecelendirme sisteminde en şiddetli sarsıntı üretme potansiyeline sahip bölgeler 1. derece zelzele bölgesi sayılıyor.1996 zelzele risk haritasına nazaran merkez üssü Erzurum olan zelzele 1. derece zelzele bölgesinde meydana geldi. Erzurum-Kars ortasındaki hatta meydana gelen sarsıntı yüksek rakımlı ve alüvyon yer olan Horasan’dan Narman’a kadar tesirli oldu. Zelzelenin olduğu nokta dayanıksız bir yer sahip olduğu için yerde kaymalar da oldu.
2004’E KADAR 4 DEPREM
840 yılında büyüklüğü bilinmeyen bir sarsıntıyla sarsılan Erzurum’da tarihi surların 8 kulesi yıkılmıştı. Meyyit sayıları kesin olarak kaydedilememiş zelzelede yaklaşık 200 kişinin hayatını kaybettiği rivayet ediliyor. 2 ay süren yer sarsıntıları bölgede yaşayanları, tarlalarında yaşamak zorunda bıraktı. Haziran ayında yaşanan zelzele sonrası birçok kişi ikinci bir sarsıntı dehşetiyle uzun mühlet meskenlerine giremedi. 840 zelzelesinden sonra ise bölgede kaydedilen en tesirli zelzele yaklaşık bin 120 yıl sonra meydana geldi. 1859 yılında yeniden bir haziran günü zelzeleyle sarsılan Erzurum’da bu sefer can kaybı fazlaydı. 15 bin kişinin vefatıyla sonuçlanan sarsıntı 6.1 büyüklüğünde fakat 9 şiddetindeydi.
1983’te büyüklüğü 6.9 olan Erzurum zelzelesinde bin 155 kişi hayatını kaybetti. Lakin yakın tarihli Erzurum zelzeleleri ortasında en dikkat alımlı olan sarsıntılar 2004 yılında 3 gün ortayla gerçekleşen 2 zelzele oldu. Kandilli Rasathanesi’nin bilgilerine nazaran 5.1 ve 5.3 büyüklüğündeki iki zelzele sonucunda 10 kişi hayatını kaybetti. 2004 Erzurum zelzeleleri 720’den fazla artçı sarsıntıyı da beraberinde getirdi. Deprmlerin şiddetiyse 6 (güçlü) olarak açıklandı.
ERZURUM İÇİN ENDİŞELENİLMELİ Mİ?
Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Bektaş, son 3 günde 16 zelzelenin yaşandığı Erzurum’daki zelzele aktivitesiyle ilgili açıklamalarda bulundu.
Depremlerin büyüklüğünün giderek artması durumda endişelenmek gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Osman Bektaş, “Maraş zelzelesinden sonra Doğu Anadolu Fayı’nın etkilediği Kuzey Anadolu ve Kuzeydoğu Anadolu Faylarında sismik hareketin artabileceğini belirtmiştik. Fakat 13 Nisan’dan bu yana yaşanan küçük zelzeleler sismik aktivitenin arttığını göstermez” dedi.
‘ÖNCÜ DEMEK İÇİN BÜYÜK ZELZELENİN YAŞANMASI GEREKİR’
Sakarya Üniversitesi Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu, daha evvel İstanbul’da kısa mühlet içinde olan çok sayıda sarsıntının akabinde ‘öncü’ zelzelelerle ilgili şöyle konuşmuştu:
“Bir küçük sarsıntısı ‘öncü deprem’ olarak nitelendirebilmek için öncüsü olarak gördüğümüz büyük sarsıntının olması gerekir. Büyük sarsıntı olduktan sonra öncesinde olan küçük zelzeleler şayet büyük zelzelesi oluşturan birebir fay üzerinde ve büyük zelzelenin odağı civarında oluşmuş iseler ‘öncü deprem’ olarak isimlendirilirler. Hasebiyle ana şok dediğimiz büyük sarsıntı olmadan ‘öncü deprem’ nitelemesi kesin olarak yapılamaz.”