Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, doğal gaz ve Türkiye’nin güç merkezi olma hususuyla ilgili açıklamalarda bulundu. Dönmez Konuşmasında şu tabirleri kullandı:
ENERJİ MERKEZİ KONUSUNDA NEREDEYİZ?
Arz güvenliğini güçlendirecek değerli roller üstlendik. Bunlar TANAP, Türk Akımı üzere projeler. Boru çizgileriyle Rusya’dan, Azerbaycan’dan İran’dan doğal gaz alıyoruz. Sayılarını ve kapasitelerini artırdık. İran’dan tek boru çizgisiyle geliyor. Azerbaycan’da Bakü sınırı vardı. TANAP’ta eklenmiş oldu. TANAP İtalya’ya kadar giden bir boru sınırından bahsediyoruz.
Türk Akım sınır 1’den devreye girdi. Bunlar direkt ulusal iletim sistemimize bağlı. Türk Akım 2 çizgisi. Bulgaristan üzerinden Avrupa’ya gaz tedariki sağlayan bir proje. LNG kapasitemizi artırdık. Yalnızca iki tane güç kara terminali varken biz iki tane daha gemi üzerinde gazlaşabilen ünitemizi de devreye aldık. Birisi Hatay Dörtyol’da başkası İzmir Aliağa’da.
Yeraltı depolarımız kış aylarında ağır tüketim olduğu anlarda sistemi müdafaa imkanınız olmaz Tuz Gölü devreye girmiş oldu. 1.2 milyar metreküp doğal gaz kapasitesi var. İki yıl içerisinde 5.4 milyar metreküpe çıkaracağız.
Türkiye kaynak ülkelere yakınlığı tüketim ülkelerine yakınlığında stratejik bir yerde bulunuyor. Gaz tedariki yapan kaynak ülkeler Türkiye’nin stratejisini bir an evvel hayata geçirilmesi konusunda niyetlerini tabir ediyorlar.
Türkiye yalnızca merkez olmayacak dağıtımın da yapılacağı bir merkez olacak. İstanbul’da şu anda ulusal güç piyasasını işleten bir borsamız var. Günlük elektrik ve doğal gaz tarafında, artık biz oradaki altyapımızı bu yeni merkez için de kullanacağız. Dağıtım merkezi Trakya’da olacak. Doğu’dan giren boru çizgileri Batı’da sonlanıyor. Önemli bir potansiyel olduğunu söyleyebiliriz. Kaynak ülkelere yakınlıktan bahsederken, bir taraftan kaynak ülke olma yolunda ilerliyoruz. Kendi gazımızı sisteme dahil edeceğiz. Bu gazın ihracatı gündeme gelecek.
Bugün Avrupa’daki çizgi noktalarına baktığımızda bizim kadar kaynak girişi olmayan ülkede sonlu sayıda kaynak girişiyle bu merkezleri işletmeye çalışıyor. Biz birçok ülkeden kaynak girişi yapacağız. Çok daha rekabetçi fiyat belirleyeceğiz.
TÜRKİYE BİR TEK RUS GAZINA MI GÜVENİYOR?
Rusya tabi değerli bir kaynak ülkesi, daha düne kadar Avrupa’nın kullandığı gazın 3’te 1’ini Rusya sağlıyordu. Bizim de tüketimimizin içerisinde yüzde 40 Rusya yükü var. Tek kaynakla merkez işletmeniz mümkün değil. Hazar bölgesindeki başta Azerbaycan olmak üzere oradaki gazların Türkiye’ye getirilmesi, İran gazı geliyor. Irak’ta bir çalışma var. Orası yeni bir alternatif olabilir. LNG olarak baktığımızda Körfez ülkeleri, BAE, Katar, Umman buraya gaz gönderebilir. Görüşmelerini yapıyoruz.
Akdeniz’de Cezayir’den alıyoruz. Libya ile temaslarımız var. Mısır’ın gazı gelebilir hatta Türkiye Nijerya’dan gaz alabiliyor. ABD’den bile LNG alabiliyoruz. Dünyadaki emsal merkezlere nazaran kaynak çeşitliliği en varlıklı olan ülkeden birisiyiz neredeyse 15’e yakın gaz girişi var.
Başta Balkanlar olmak üzere onların da vakit zaman temasa geçtiğini Türkiye2den gaz alma taleplerinin olduğunu söz etmiştim. Onları da bir masa etrafında toplayacağız. Kazan kazan mantığında herkesin uzlaşabildiği, şeffaf bir pazar oluşturma maksadımız var.
Yılsonuna kadar kendi haritamızı çıkaracağız. Ocak-şubat üzere kaynak ülkeleri ve kullanıcı ülkeleri bir ortaya getirmek suretiyle pazarın işletilmesi için gerekli olan görüşleri alacağız ve bunları hızlıda devreye koyacağız.
RUSYA İLE TİCARET NE ETAPTA?
Enerji en büyük kalemlerden birisi, turizm var, besin var. Öteden beri 5-6 yıldır her iki başkanda ulusal paralarla ticaretin önünü açmada niyetlerini tabir etmişlerdi. Son görüşmelerimizde mutabakat kelam konusu. Teknik bir kadro çalışmaların tamamlanması gerekiyor. Kısmen Ruble üzerinden ticaret başladı. Bunu önümüzdeki aylarda ağır bir halde göreceğiz. Ulusal paralarla oluyor olması ülkelerin öteki yabancı dövizlere gereksinimini da azaltmış olacak.
UMMAN, BAE ZİYARETİNİZ OLDU. GÜÇ KAYNAĞI ÖBÜR ÜLKELERLE TEMAS HALİNDEYİZ. DİPLOMATİK DENGEYİ NASIL YÜRÜTÜYORUZ?
Enerji eserleri bilhassa petrol, doğal gaz stratejik emtialar ortasında sayılıyor. Bazen paranız olsa bile alamayabilirsiniz, bazen çok kaynağınız olabilir fakat sattırmazlar. O açıdan bilhassa sayın Cumhurbaşkanımızın bu bölgelerle olan iş birliğinin meyvelerini de alıyoruz. Körfez ülkelerinden LNG ticareti vardı. En son geçtiğimiz aylarda Umman’a ziyaret kelam konusu oldu oradan bir LNG ticareti başlatma imkanımız var. Geçtiğimiz hafta BAE’deydik. Endonezya, Malezya’ya gittik. Bilhassa Malezya için petrol doğal gaz arama iletimine ait olarak hem de Türkiye ile iş birliği yapabilir miyiz. Prensipte görüş birliğine vardık.
Bizim gaz ve petrol satın aldığımız ülkelerde o alanlarda üretimde hisse alma niyetimiz var onlar müspet bakıyorlar. Biz onları Türkiye’ye davet ettik. Üçüncü ülkelerle bir arada çalışılabilir. Afrika başta olmak üzere pek çok ülkede bizim denizdeki operasyon kabiliyetimizi artırmaktan ötürü teklif geliyor.
Cezayir’le görüşmemiz olacak onlar da bizi davet ettiler. Bu ülkelerle bir karşılık iş birliğini masaya yatırdık en kısa müddette meyveleri alacağımızı düşünüyorum.
LİBYA İLE HİDROKARBON MUTABAKATI VAR. BÖLGEDE LİBYA İLE MUTABAKAT NEYİ SÖZ EDİYOR?
Libya coğrafyada en büyük petrol ve gaz rezervine sahip ülkelerden birisi. Türkiye yeniden orada barışın tesisi ismine değerli roller üstlendi. Şu anda uzlaşı kelam konusu. Biz Libya’da iç savaştan evvel de arama faaliyeti yürüten bir ülkeydik. Savaşla birlikte orta vermiştik. Artık tekrar müzakereler başladı. Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatlarıyla kalabalık bir heyetle ziyaret gerçekleştirdik. Mutabakat zaptı imzaladık. Petrol ve gaz alanlarında iş birliğini içeriyor. Bir Türkiye Petrolleri’nden bir takımı gönderdik. Kara, deniz alanlarında petrol arama faaliyetlerinde ortak çalışmayı öngörüyoruz.
Bundan mutlu olan, olmayan ülkeler var. İki özgür ülke karşılıklı iş birliği yaptıysa öteki ülkelerin çekinmemesi lazım. Oradan çıkacak hidrokarbon başta o ülkenin kalkınmasını sağlayacak. Bu çalışmalar arz tarafında üretim artışını sağlayacak. Global olarak bu faaliyetlerin neticelenmesi güç krizine son derece değerli katkı sağlayacaktır.
AVRUPA’YI NE BEKLİYOR. BİZ KIŞA NE KADAR HAZIRIZ?
Kışa dönük hazırlıklarımız tamamladık. Depolarımız eylül sonu prestijiyle dolu. Depoları kullanma başlamadık. Sınırın yetersiz kaldığı noktalarda sistemi desteklemek için tasarlanmış projeler. Bunun yanı sıra boru ile aldığımız gazda ek görüşmelerimiz var. İran ile Azerbaycan’la başta olmak üzere. LNG kontratlarını yaptık. Kontratlarımızın yanı sıra spot piyasadan da doğal gaz tedariki yapıyoruz. Komşumuz Avrupa’ya nazaran çok rahat olduğumuzu söyleyebilirim.
Avrupa’da durum farklı. Rusya’dan petrol, gaz alımını azaltma istikametinde teşebbüsleri kelam konusu. Bir anda alternatif üretme imkanı yok. 100 milyar açığı nasıl yöneteceksiniz. Kısmen LNG ile çözmeye çalışıyorlar. Yazın depoları doldurdular. Fevkalâde önlemlere başvurdular. Güç tasarrufu noktasında tavsiyeleri kelam konusu.
AVRUPA ÜRETİM FABRİKALARINI ÇALIŞTIRMAYA DEVAM EDEBİLECEK Mİ?
Tek tek konutlara gidip gazı kısma imkanınız yok. Milyonlarca hanenin gazını kesemezsiniz. Onlar etkin olarak tasarrufu sanayi kuruluşlarından bekliyorlar. Yüzde 20 ile 30 ortasında doğal gaz ve elektriğin daha az kullanılmasında sanayi kuruluşları ile görüşüyorlar. Bu iktisada olumsuz yansıyacak. Üretim yavaşlayacak. Ekonomik sonuçları olacak. Gerçekten son aylarda gelen ekonomik datalara baktığımızda resesyon kelam konusu. Bunun altında yatan neden güç fiyatlarının yüksekliği ve kıtlığı.
Türkiye daha rahat giriyor. Bu sene bir külfet yaşamadan atlatmış olacağız.